Vrolijke Citrus!

Dit is een artikel voor lezers “Beginner”. Dit artikel is niet bedoeld als vervanging voor professioneel medisch advies, diagnose of behandeling. Lees de Gebruiksvoorwaarden. Start je met essentiële oliën, lees dan de Voorzorgsmaatregelen

Een studie gepubliceerd in het International Journal of Psychology (IJP) op 21 januari 2022 onderzocht het effect van aroma op een reeks “academische emoties” (Engels: academic emotion) van Chinese middelbare scholieren in een praktische educatieve setting (Ma., Y., 2022). Het begrip “academische emoties” groepeert een aantal gemoedstoestanden zoals kalmte, schaamte, verveling, hulpeloosheid, depressie en van streek zijn.

Uit een voorstudie met Rozemarijn, Lavendel, Munt, Citroen en Zoete sinaasappel bleek dat de essentiële olie (koudgeperst extract) van Zoete sinaasappel als het meest aangenaam werd ervaren (pleasantness) en het best scoorde inzake ontspanning (relaxation). 109 leerlingen werden willekeurig toegewezen aan een van drie onderzoeksgroepen (geen aroma, dagelijks aroma of aroma om de andere dag) die elk een eigen gelijkaardig klaslokaal kregen. De lokalen van aromagroepen werden uitgerust met een (passieve) verstuiver (een porseleinen vaas met een aromatherapiestaafje en gedroogde bloemen) met verdunde Zoete sinaasappel essentiële olie (3% v/v), resp. met water.

De emotionele toestand werd gemeten aan de hand van de door de proefpersonen ingevulde Adolescent Academic Emotion Questionnaire, voor aanvang en acht weken na afloop van het onderzoek.

Vreugde (joy), hoop, positieve “academische emotie” met hoge activatie (arousal) en ontspanning (relaxatie) in de klasgroepen mét Zoete sinaasappel was significant hoger in vergelijking met de controlegroep.

Uit de resultaten blijkt dat vreugde (joy), hoop, positieve “academische emotie” met hoge activatie (arousal) en ontspanning (relaxatie) in de klasgroepen mét Zoete sinaasappel significant hoger waren in vergelijking met de controlegroep en dat tevens kwaadheid (anger) en negatieve “academische emotie” met hoge activatie (arousal) beduidend lager was.

Er was geen verschil in score tussen de groep met dagelijkse verstuiving en de groep met tweedagelijkse verstuiving.

Tijd dus voor Citrus!

In deze shortlist bedoel ik met “extract”, als onderdeel van de naam van een extract, een essentiële olie bekomen door koude persing.

Bergamot

Bergamot extract wordt gewonnen door koude persing van de schil van Citrus bergamia of C. aurantium subsp. bergamia, een Citrusboom met een zure citrusvrucht. De boom is gekend van de fameuze Eau de cologne en de Earl Grey thee.

Het extract is van alle Citrus extracten het meest Italiaanse: meer dan 90% van de wereldwijde teelt van de Bergamot vrucht heeft plaats in Calabrië (Calabria) in Zuid-Italië, in de tip van de Italiaanse “laars” (Navarra, Mannucci, Delbò, & Mannucci, 2015, p. 1). Het Italiaans extract draagt een Europese beschermde oorsprongsbenaming (BOB) (Italiaans: Bergamotto di Reggio Calabria-Olio essenziale PDO) (Europa (509/2001), 2001).

Niet verwarren met Bergamotmunt of Citroenmunt EO (Mentha aquatica var. citrata of M. × citrata, bovengrondse delen) noch met Wilde bergamot EO (Monarda fistulosa, bloem).

Limoen

Limoen extract (Citrus aurantifolia, schil of fruit) wordt gewonnen door persing van de schil of van het fruit van Citrus aurantifolia, een hybride waarvan het fruit met groene schil zuur smaakt.

Niet verwarren met Perzische of Tahiti limoen (Citrus x latifolia), de Limoen die courant in voedingswinkels te koop is. Niet verwarren met Wilde limoen (Citrus hystrix), synoniem Combava of Mauritius papeda of Kaffirlimoen, waarvan twee essentiële oliën gewonnen worden:

• van het blad: Wilde limoen EO (Citrus hystrix, blad) (Engels: Combava fruit, makrut leaf oil)
• van de schil: Wilde limoen EO (Citrus hystrix, schil) (Engels: Combava leaf, makrut fruit peel)

Neroli

Neroli EO wordt gewonnen door distillatie (en niet door koude persing) van de bloem van Citrus x aurantium of C. x aurantium subsp. amara, de Bittere sinaasappel.

Neroli EO zou genoemd zijn naar Marie Anne de La Trémoille (17^de en 18^de eeuw), princesse des Ursins en princes van Nerola, een gemeente van de stad Rome, die met de bloemblaadjes (of mogelijk een extract ervan) haar handschoenen zou geparfumeerd hebben.

Mandarijn

Mandarijn extract wordt gewonnen door koude persing van de schil van Citrus reticulata. Het aroma situeert zich tussen dat van Citroen extract en Zoete sinaasappel extract. Mandarijn extract is een aangenaam alternatief voor synergieën met Zoete sinaasappel extract (Citrus sinensis, schil).

Niet verwarren met Mandarijn EO (Citrus reticulata, blad).

Pomerans

Pomerans of Bigarade of Bittere sinaasappel EO wordt gewonnen door distillatie (en niet door koude persing) van het blad van Citrus x aurantium of C. x aurantium subsp. amara, de Bittere sinaasappel, die bittere vruchten draagt.

Yuzu

Yuzu EO wordt gewonnen door distillatie (en niet door koude persing) van de schil van Citrus junos, de Japanse citrusvrucht. Yuzu is ook verkrijgbaar als koudgeperst extract.

Yuzu EO is minder gekend dan andere oliën uit het Citrus geslacht en heeft een frisse, opmonterende geur die aanleunt bij het aroma van Mandarijn.

De Citrus vrucht is heeft een rijke culinaire en culturele traditie in Japan. Het fameuze yuzu-yu bad heeft jaarlijks plaats op de winterzonnewende (Toji) in publieke badplaatsen (Sento).

Lees ook: Yuzu yu: in bad met Yuzu (Citrus junos)

Zoete sinaasappel

Zoete sinaasappel extract (Citrus sinensis, schil) wordt gewonnen door koude persing van de schil van de Citrus sinensis.

Je kan kiezen om één enkel Citrus extract te gebruiken, of 1 of meerdere te mengen met andere essentiële oliën. Combineer daarbij extracten uit verschillende aromatische families.

Bijvoorbeeld:

• Echte lavendel EO (Lavandula angustifolia subsp. angustifolia, bloeiende top) 1 druppel
• Bergamot extract (Citrus bergamia, C. aurantium subsp. bergamia, schil) 2 druppels

Lees over de Lavendels:
Kies je Lavendel!
Lavendel bij depressie

Citrus doet het goed met bloemaroma’s, maar ook met een kruidaroma zoals Basilicum (kies voor het linalool chemotype):

• Zoete sinaasappel extract (Citrus sinensis, schil) 3 druppels
• Basilicum CT linalool EO (Ocimum basilicum CT linalool, bloeiende top) 1 druppel

Ontdek “The Sweet Life“,
een zoete hout-hars-balsem blend met fruitige noten.

Groenblijvende cipres of Italiaanse cipres EO wordt gewonnen door distillatie van de tak van Cupressus sempervirens var. Stricta, een groenblijvende conifeer met slanke en spitse kroon en buingrijze schors. De benaming sempervirens komt van het Latijnse semper (“altijd”) + virēns (“groen”).

• Mandravasarotra, Saro EO (Cinnamosma fragrans, blad) 1 dr
• Groenblijvende cipres, Italiaanse cipres EO (Cupressus sempervirens var. Stricta, tak) 1 à 2 dr (naar keuze)
• Zoete sinaasappel extract (Citrus sinensis, schil) 1 dr

Wens je een nog meer prikkelend aroma, vervang dan Zoete sinaasappel extract door Bergamot extract* (Citrus bergamia, C. aurantium subsp. bergamia, schil).

Andere blends met drie essentiële oliën vind je in:

Imagination: zoet, zacht tropisch-bloemig met kruid en fruitnoten. Lees: Mirre essentiële olie: werking en toepassingen

Drie sterren massageolie ***: een sedatieve massageolie met een zacht en breed aroma van zuiderse bloemnoten met een frisse Citrus-topnoot. Lees: Kies je Lavendel!

Sense of wonder (voor vergeetachtige zielen), een kruidig houtaroma met balsemachtige Kopal hars, prikkelend en droog Zwarte peper aroma en frisse Yuzu Citrusnoten. Lees: Winterse aroma blending & Japanse traditie

*Opgelet: Bergamot extract bij blootstelling aan de zon (lees verder: Toxiciteit en voorzorgen)

In dit artikel beschrijf ik de toepassing via verstuiving en de cutane toepassing (via de huid) van aromatische plantenextracten. Andere toepassingen, waaronder orale inname, sluit ik uit. Zet je je eerste stappen in de aromatherapie, lees dan de voorzorgsmaatregelen.

Verstuiving

Voeg alle druppels van je gekozen essentiële oliën toe aan een potje. Beweeg je potje in een vloeiende beweging om de extracten te mengen.

Voeg 3 tot 5 druppels van je mengsel toe aan het water van je ultrasone verstuiver. Verstuif gedurende 30 minuten en herhaal 2 tot 3 maal daags indien gewenst. Vermijd verstuiving tijdens de slaap.

Massage

Voor lichaamsmassage voeg je 9 druppels van je mengsel (zie Verstuiving) toe aan een potje en vul aan met Zoete amandel PO (Prunus dulcis of P. amygdalus) of een andere plantaardige olie naar keuze: QSP 30 ml (vul aan tot 30 ml).

(1 ml = 30 druppels; bereiding 30 ml, mengsel aan 1% = 0,3 ml EO = 9 druppels EO QSP 30 ml PO)

Geniet!

Huidsensibilisatie

Huidsensibilisatie (allergische contactdermatitis) wordt veroorzaakt door stoffen (huidallergenen) die na huidcontact een allergische reactie veroorzaken.

Een aantal citrusextracten bevat linalool, een allergene geurstof. De EU-cosmeticaverordening 1223/2009 verplicht de vermelding van specifieke allergenen op het etiket van producten die linalool bevatten wanneer ze als cosmetica (niet als voedingssupplementen) op de markt worden gebracht. De verordening waarschuwt voor de mogelijke risico’s van allergische reacties (allergische contactdermatitis) door productetikettering op te leggen voor een reeks stoffen, in verhouding tot hun concentraties in het eindproduct. Cosmetica krijgt de vermelding “linalool” als de concentratie hoger is dan 0,001% in producten die op de huid blijven (leave-on). Verdunning in een dragerolie sluit een mogelijke allergische reactie mogelijk niet uit.

Huidirritatie

Huidirritatie is de in de aromatherapie gebruikelijke benaming voor irritatief contacteczeem (ortho-ergisch eczeem, Engels: irritant contact dermitis). Irritatie van de huid kan leiden tot irritatief contacteczeem. Vier biochemische families vragen je aandacht: aldehyden, fenolen, fenolmethylethers en monoterpenen. Een aantal citrusextracten bevat monoterpenen zoals limoneen, bèta-pineen en gamma-terpineen. Verdun dus je extracten in een drager bij cutane toepassing.

Bij verstuiving kan je Citrus extracten onverdund gebruiken. Hetzelfde geldt voor de Citrus essentiële oliën, hoewel de prijs ervan het gebruik bij verstuiving mogelijk beperkt.

Oxidatie

Door de aanwezigheid van linalool kunnen citrusextracten bij contact met de lucht oxideren en hydroperoxiden vormen, met een verhoogd risico op huidsensibilisatie (allergie). Bewaar je Citrus extracten, na opening, in de ijskast.

Fototoxiciteit

Sommige Citrus extracten bevatten furocoumarinen (furanocoumarinen) waardoor deze oliën, bij toepassing op de huid, fotosensibiliserend zijn bij blootstelling aan de zon (Tisserand & Young, 2014, p. 20). Fotosensibiliserend betekent dat de huid overmatig reageert op zonlicht, waardoor roodheid kan optreden (erytheem). Een aantal van deze oliën hebben trouwens eenzelfde fotosensibiliserend effect bij orale inname, zij het in mindere mate (Dugrand & et. al., 2013, p. 1067).

Een klassiek voorbeeld is Bergamot extract (Citrus bergamia of C. aurantium subsp. bergamia, schil). Het extract bevat (onder meer) de furocoumarinen bergaptol, bergapteen en bergamottine (Dugrand & et. al., 2015, p. 3). Bergamot extract, met de omstreden molecule bergapteen (5-methoxypsoraleen), werd vroeger courant gebruikt in zonnebrandmiddelen om het bruinen te ondersteunen.

Het betreft voornamelijk koude extracten van de schil van vruchten van het Citrus geslacht (dus niet de essentiële oliën) (Dugrand & et. al., 2013, p. 10683):

• Bergamot extract (Citrus bergamia of aurantium subsp. bergamia, schil)
• Bittere sinaasappel extract (Citrus x aurantium of x aurantium subsp. amara, schil)
• Citroen extract (Citrus limon, schil)
• Clementine extract (Citrus x clementina, schil)
• Grapefruit (Nederlands: Pompelmoes) extract (Citrus paradisi, schil)
• Limoen extract (Citrus aurantifolia, fruit)
• Pomelo of Pompelmoes extract (Citrus maxima, schil)

Gebruik deze oliën niet op de huid indien je zelf, of de ontvanger van je toepassing, blootstelling aan de zon voorziet van de behandelde lichaamszones binnen de 24 uur. Gebruik je ze toch, vraag dan de ontvanger van je toepassing blootstelling aan de zon of de zonnebank uit te stellen tot 24 uren na de toepassing.

Zoete sinaasappel extract (Citrus sinensis, schil) en Mandarijn extract (Citrus reticulata, schil) bevatten weinig coumarinen en nauwelijks fotocoumarinen (Dugrand & et. al., 2013, p. 10683) (Dugrand & et. al., 2015, pp. 9-10).

Research

Ma Y. (2022). The influence of ambient aroma on the middle school students’ academic emotions. International Journal of Psychology. https://doi.org/10.1002/ijop.12827

Dugrand, A., Olry, A., Duval, T., Hehn, A., Froelicher, Y., & Bourgaud, F. (2013). Coumarin and Furanocoumarin Quantitation in Citrus Peel via UPLC coupled with Mass Spectrometry (UPLC‑MS). Journal of Agricultural and Food Chemistry, 61(45), 10677–10684. https://doi.org/10.1021/jf402763t

Dugrand-Judek, A., Olry, A., Hehn, A., Costantino, G., Ollitrault, P., Froelicher, Y., & Bourgaud, F. (2015). The Distribution of Coumarins and Furanocoumarins in Citrus Species Closely Matches Citrus Phylogeny and Reflects the Organization of Biosynthetic Pathways. PLoS ONE, 10(11). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0142757

Navarra, M., Mannucci, C., Delbò, M., & Calapai, G. (2015). Citrus bergamia essential oil: from basic research to clinical application. Frontiers in Pharmacology, 6. https://doi.org/10.3389/fphar.2015.00036

Boeken

Tisserand, R. & Young, R. (2014) Essential Oil Safety (2 ed.) Elsevier – Churchill Livingstone

Diverse

Europa (509/2001). (2001, 3 15). Verordening (EG) nr. 509/2001 van de Commissie van 15 maart 2001. Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen.

Europa (1223/2009). (2009). VERORDENING (EG) nr. 1223/2009 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD van 30  november 2009 betreffende cosmetische producten. Publicatieblad van de Europese Unie.

Foto (c) Bruna Branco @ unsplash.com

Informatie over de samenstelling van extracten op basis van analysefiches van leveranciers: Ladrôme (volgens datum analysefiche); Pranarôm International (volgens de vermelde lotnummers, bijvoorbeeld: OF20610).

Dit artikel is auteursrechtelijk beschermd. Contacteer me indien je een uittreksel wenst te gebruiken.