Roller blend: van Tonkaboon naar Vanille met Jicky en Shalimar

Tonkabonen zijn de aromatische zaden van de vruchten van Dipteryx odorata, een tot 30 meter grote boom endemisch in Zuid-Amerika (Venezuela, Brazilië en Guyana) die ik verder als Tonka benoem. Zowel het hout als de vrucht van de Tonka boom worden geoogst. De Franse benaming van de boom Bois coumarou duidt op de handel van het hout; fèves de Tonka op de zaden van de vruchten (de bonen). Van het Dipteryx geslacht is ook de Braziliaanse Dipteryx alata beschreven.

De vruchten lijken op amandelen en bevatten één enkel glanzend bruin-zwart zaad met een ivoorwitte kern dat zo’n 4 cm groot wordt. Tonkabonen zijn befaamd voor de hoge concentraties aan coumarinen. Cumarines werden trouwens voor het eerst werd geïsoleerd uit Tonka. De naam cumarine is afgeleid van een synoniem van Dipteryx odorata (Aubl.) Forsyth f.: Coumarouna odorata Aubl) (Olatunde et al., 2024).

Braziliaans onderzoek uit 2022, bijvoorbeeld, noteert 87% coumarine in een Dipteryx odorata ethanolextract van de zaden (De Sousa et al., 2022). Dat ethanolextract hoeft niet te verbazen. Een essentiële olie van Tonka, bekomen door stoomdistillatie, is immers zinloos daar de niet- of minder vluchtige geurende coumarines niet doorheen de stoomdistillatie komen. Je vindt Tonka dus als absolue of concrète in de handel (zie verder: Roller blend). Coumarines worden voor hun uitgesproken geurkwaliteiten verwerkt in onder meer cosmetica, geneesmiddelen en voedingsmiddelen. Een Japans team onderzocht zelfs welke bereidingswijze de minste schade toebrengt aan de voedingswaarde: roosteren van de tonkaboon is te verkiezen boven koken! (Kim & Iida, 2022).

Met zoete amandel, karamel, pistache en praline nuances is Tonka een pak complexer en exotischer dan Vanille.

Tonkaboon is een vanille-achtige basisnoot in de parfumerie. Met zoete amandel, karamel, pistache en praline nuances is Tonka een pak complexer en exotischer dan Vanille. Tonka biedt tevens houtachtige en balsemachtige noten, met warme accenten van tabak, gedroogd hooi en honing.

Tonka is een fundament van de Guerlinade signatuur van Guerlain, de Franse parfum-, cosmetica- en huidverzorgingsfabrikant. De Guerlinade signatuur vormt de basis van intussen klassiek geworden parfums, waarin een frisse Bergamot in de top, een hart van Roos en Jasmijn en Tonkaboon, Vanille en Iris in de basis verwerkt worden. Zo maakt Tonka bijvoorbeeld deel uit van oriëntaalse geuren, zoals Guerlains Shalimar (1925), een sensuele geur met Oosterse mystiek rond Bergamot, Vanille en Iris. In fougère-parfums schaart Tonkaboon zich naast Lavendel, Eikenmos en coumarine.

Die Shalimar zou het eerste parfum zijn waarin ethylvanilline is verwerkt. Ethylvanilline is een synthetische molecule, navolger van de ook synthetische vanilline die het tijdperk van de (semi-)synthetische bestanddelen in de parfumerie inleidde. Ethylvanilline is fijn kristalpoeder op kamertemperatuur. Ethylvanilline en vanilline zijn op heden nog steeds de synthetische (“goedkopere”) alternatieven voor vanilline, dat een natuurlijk bestanddeel is van Vanille (Vanilla planifolia, V. fragrans). Vanille is een oleohars extractie, samengesteld uit harsachtige verbindingen en vluchtige bestanddelen. Lees: Wegwijs in de oliën van de aromatherapie

Shalimar bouwt verder op Mouchoir de Monsieur (1904), ontworpen door Jacques Guerlain, op basis van … Jicky.

In 1889 ontwerpt Aimé Guerlain “Jicky” met een structuur rond Bergamot, Lavendel en Vanille (Turonnet, 2022).

Met Jicky kiest mijnheer Guerlain ook voor amber, namelijk door Vanille, in de vorm van de synthetische vanilline, te combineren met de absolue Labdanum, bekomen van het hars op de klierharen van het blad en de takjes van soorten van het Cistus geslacht, zoals Zonneroosje of Cisteroos (Cistus ladaniferus). Amber is voor de parfumeur een conventie, een afspraak. Over amber, lees: De geuren van de zomer: van Ambre Solaire tot Monoi

Voor externe toepassing (op de huid, beperk de lichaamsoppervlakte tot bijvoorbeeld de handen).

• Echte lavendel (Lavandula angustifolia) – 4 druppels
• Bergamot (Citrus × aurantium subsp. bergamia, C. bergamia) – 3 druppels
• Vanille (Vanilla planifolia, V. fragrans) – 2 druppels
• Tonkaboon (Dipteryx odorata) – 1 “stipje”

QSP (vul aan tot) 10 ml met een dragerolie naar keuze. Kies bijvoorbeeld een Vanille maceratie, waarmee je meteen Vanille en dragerolie toevoegt.

→ Niet bij zwangerschap, borstvoeding, baby’s en kinderen tot 7 jaar.

→ Niet toepassen op beschadigde of fragiele huid.

→ Deze blend is bedoeld voor geurbeleving via een roller. Zet een streepje op de hand en geniet van de geur. Gebruik deze blend niet voor handmassage, voetmassage, lichaamsmassage.

→ Start je met essentiële oliën, lees dan de Voorzorgsmaatregelen.

Vanille en Tonka verdienen een woordje uitleg.

Vanille is verkrijgbaar als:

• absolue (een bruine vaste stof of stroperige vloeistof bij kamertemperatuur)
• verdund oleohars, vaak in alcohol
• maceratie (soms plantaardige olie genoemd) in bijvoorbeeld Abrikozenpit of Jojoba.

Er is verwarring mogelijk tussen de absolue (bekomen op basis van een concrète) en de door sommige fabrikanten aangeboden solventextractie, bijvoorbeeld 2-fold, 5-fold of 10-fold. De cijfers duiden op de verhouding van de hoeveelheid vanillebonen tot het oplosmiddel: hoe hoger het cijfer, hoe sterker de concentratie.

Voor toepassing in een roller is de maceratie zeker geschikt. Je spaart er een extra dragerolie mee uit.

Tonkaboon is verkrijgbaar als:

• absolue, waarmee soms de vloeibare absolue bedoeld wordt, soms de niet vloeibare concrète. Om de niet vloeibare Tonkaboon concrète te verwerken in bovenstaande blend dien je of het extract aan te lengen, niet met ethanol, wel met de andere essentiële oliën in het mengsel; of het extract licht te verwarmen met een bain-marie techniek. Een eenvoudige werkwijze bestaat erin een stipje niet vloeibare Tonkaboon concrète aan te brengen op de binnenkant van de rand van de roller, vervolgens Echte lavendel en Bergamot toe te voegen, afsluiten met de schroefdop (niet de rollende bal) en schudden, tot slot de Vanille maceratie toevoegen, afsluiten met rollende bal en schroefdop, schudden, klaar!
• gedroogde bonen, waarmee je zelf een tinctuur kan maken op basis van alcohol
• in gespecialiseerde winkels vind je ook synthetische coumarine, in de vorm van kristalpoeder bij kamertemperatuur, die je zal moeten verdunnen.

Zowel de gedroogde boon, als de synthetische coumarine zijn een behoorlijke zijsprong voor de aromatherapeut.

Voor Echte lavendel en Bergamot verwijs ik naar de vertrouwde voorzorgsmaatregelen.

Vanille

Vanille kan een fototoxische reactie veroorzaken bij toediening op de huid. Vermijd bij gevoelige huid en blootstelling aan de zon.

Coumarine in Tonkaboon

Coumarine is een mogelijk allergeen, is opgenomen in Bijlage III van de Europese “cosmeticaverordening” en moet dus vermeld worden als mogelijk allergeen op verpakkingen van cosmetische producten die coumarine bevatten (Verordening nr. 1223/2009 en 2023/1545).

Tonkaboon “Balsams, tonka bean“: EC/List no.: 232-460-5; CAS no.: 8046-22-8.

In haar boek Pot-pourri uit 2022 noteert Maïté Turonnet :

“Het geslacht van parfums is, net als dat van engelen, absoluut onbepaald.”*

Stof tot nadenken tijdens je komend bezoek aan de parfumerie.

Fijn eindejaar.

*”Le sexe des parfums est, comme celui des anges, absolument indéterminé.”

Foto (c) Tamas Tuzes-Katai @ unsplash.com

Dit artikel is auteursrechtelijk beschermd. Contacteer me indien je een uittreksel wenst te gebruiken.