Portret van Tea tree, Manuka en Kanuka essentiële oliën

Botanisch

Tea tree (Melaleuca alternifolia) is een kleine boom uit de Myrtaceae familie. De plant is inheems in het noordoosten van New South Wales en het zuiden van Queensland in Australië. De oorspronkelijke habitat is de laaggelegen, moerassige en subtropische, kustgrond rond de Clarence en Richmond rivieren. Vanaf 1 tot 3 jaar, afhankelijk van het klimaat en de snelheid van de groei, bloeien de bomen in oktober en november met losse, wit tot crèmekleurige eindstandige aren die de bomen een “pluizig” uiterlijk geven (Carson, 2006). Het Melaleuca geslacht telt ongeveer 230 soorten, bijna allemaal inheems in Australië.

Staat van instandhouding: M. alternifolia is niet opgenomen in de IUCN Red list.

Essentiële olie

Tea tree essentiële olie wordt bekomen door stoomdistillatie van het blad en de eindstandige takjes. De literatuur beschrijft zes Tea tree chemotypes: terpineen-4-ol;  1,8-cineool (eucalyptol); terpinoleen; de overige drie chemotypes worden gedomineerd door 1,8-cineool en verschillen in het gehalte aan terpineen-4-ol of terpinoleen (Homer et al., 2000). De in de handel verkrijgbare essentiële oliën zijn doorgaans van het terpineen-4-ol chemotype. Voor dit chemotype varieert het gehalte aan deze terpeenalcohol volgens de ISO standaard tussen 35 en 48% (ISO 4730:2017).

Bestanddelen

Tea tree essentiële olie bevat onder meer: monoterpeenalcoholen: terpineen-4-ol (35-48%), alfa-terpineol (2-5%); monoterpenen: gamma-terpineen (14-28%), alfa-terpineen (6-12%), terpinoleen (1,5-5%), p-cymeen (paracymeen) (0,5-8%), alfa-pineen (1-4%); terpeenoxiden: 1,8-cineool (sporen-10%); limoneen (0,5-1,5%).

Andere in de aromatherapie gekende essentiële oliën zijn onder meer Niaouli (M. quinquenervia, ontdek de chemotypes op de Aroma Finder) en Cajeput (M. cajuputi).

Voor een uitgebreide bespreking van Tea tree essentiële olie, lees mijn bijdrage in OrthoFyto 6/24, publicatie 6 december 2024.

– Wist je dat? –

Mirte roest (Myrtle rust)

Mirte roest (Myrtle rust) is een ziekte veroorzaakt door de schimmel Austropuccinia psidii (vroeger Puccinia psidii, oorspronkelijk Uredo rangelii). De ziekteverwekker komt oorspronkelijk uit Zuid-Amerika en werd in 2010 voor het eerst in Australië aangetroffen (Martino et al., 2024).

Mirte roest bedreigt bomen en struiken van de Myrtaceae plantenfamilie waartoe inheemse Australische planten behoren zoals Callistemon spp., Tea tree (Melaleuca spp.) en Eucalyptus (Eucalyptus spp., Angophora spp. en Corymbia spp.). De ziekte kan misvormde bladeren, ernstig bladverlies, afsterven, groeiachterstand en vaak de dood van de plant veroorzaakt.

De schimmelinfectie veroorzaakt bruine tot grijze laesies, omgeven door gele sporen. Bekijk foto’s van door Mirte roest getroffen plantdelen van Cajeput (M. cajeputi) in het artikel door Martino uit 2024: Threatened and Priority listed Melaleuca species from Western Australia display high susceptibility to Austropuccinia psidii in controlled inoculations. Foto’s bekijken, artikel lezen.

Lees meer over hoe Australië Mirte roest aanpakt in het The Threatened Species Action Plan 2022-2032 op de website van het Australische Department of Climate Change, Energy, the Environment and Water.

Lees ook:

Tea tree essentiële olie: fact check

Tea tree, Manuka en Kanuka essentiële oliën bij infectieuze huidaandoeningen (Aroma Plus)

Botanisch

Manuka, Mānuka (taal van de Māori, Nieuw-Zeeland) (Leptospermum scoparium) is een groenblijvende, dicht vertakte struik of kleine boom met lichtgrijze schors, afschilferend in lange krullende schilfers en ovale 5-20 mm lange, puntige en stekelige bladeren. De bloem is wit of roze-rood, tot 25 mm breed gecentreerd. De vrucht is een droge 5-7 mm brede capsule (de Lange, 2024). De plant is inheems in het zuidoosten van het vasteland van Australië, Tasmanië, Nieuw-Zeeland, en Rarotonga (Cookeilanden).

De plant wordt als één wijdverspreide soort beschouwd, maar vertoont een grote morfologische variatie doorheen het geografisch gebied. Met name het habitat, de bladvorm, indumentum (beharing) en bloemkleur verschillen (Buys et al., 2019).

Staat van instandhouding: Not Threatened volgens de beoordeling uit 2022-2023, New Zealand Threat Classification System (NZTCS, https://nztcs.org.nz/); IUCN Red List: Least concern.

Essentiële olie

Manuka essentiële olie wordt bekomen door stoomdistillatie van het blad en de jonge stengel, hoewel ook uit de zaden essentiële olie geproduceerd wordt.

Bestanddelen

De voornaamste bestanddelen zijn: triketonen: leptospermone (0,8-19,4%) (en afgeleid grandiflorone and myrigalone A), flavesone (0,7-5,8%) ; sesquiterpenen: calamenene (2,5-18,5%), delta-cadinene (0,9-6,9%), cadina-1,4-diene (0,1-5,9%), cadina-3,5-diene (3,0-10,0%), alfa-copaene (4,3-6,5%) en alfa-selinene (1,3-5,0%) (Mathew et al., 2020). Naast het triketone chemotype (25 tot 35% triketonen) beschrijft Douglas 10 andere chemotypes (Douglas et al., 2004).

Lees ook:

Tea tree, Manuka en Kanuka essentiële oliën bij infectieuze huidaandoeningen (Aroma Plus)

Botanisch

Kanuka (Kunzea ericoides) is een struik of tot 18 meter hoge boom die inheems is in Nieuw-Zeeland en delen van Australië. De schors is ruw en kurkachtig en gelaagd naarmate hij ouder wordt. De bladeren zijn lijnvormig tot smal lancetvormig, meestal 3 tot 8 mm lang en staan dicht op elkaar langs de stengels. De kleine witte bloemen staan in compacte trossen en bloeien van de late lente tot de vroege zomer. De boom kan ook een liggende of slepende struikvorm aannemen en dichte, vertakte planten vormen (de Lange, 2014).

Staat van instandhouding: Not Threatened volgens de beoordeling uit 2022-2023, New Zealand Threat Classification System (NZTCS, https://nztcs.org.nz/).

Essentiële olie

Kanuka, Kānuka essentiële olie wordt bekomen door stoomdistillatie van het blad en de tak.

Bestanddelen

Het voornaamste bestanddeel is alfa-pineen (37,6% [1]; tot 74,08% [2]). Andere bestanddelen, in lagere en variabele concentraties, zijn p-cymeen (13,5 [1]; 5,82% [2]) en 1,8-cineool (3,4% [1]; tot 8,99% [2]).

([1] gemiddeld over 12 maandelijkse samples doorheen het jaar, Van Vuuren et al., 2014; [2] Maddocks, 2021)

Lees ook:

Tea tree, Manuka en Kanuka essentiële oliën bij infectieuze huidaandoeningen (Aroma Plus)

Foto iStock.

Dit artikel is auteursrechtelijk beschermd. Contacteer me indien je een uittreksel wenst te gebruiken.