Geur in de multisensorische omgeving

Foto Laitche public domain.

De multisensorische omgeving

De multisensorische omgeving (-therapie), vaak als synoniem gebruikt voor stimulatietherapie, heeft als doel de zintuigen van de cliënt, gebruiker of patiënt te stimuleren. De aanpak richt zich meestal op het al dan niet gelijktijdig stimuleren van de vijf zintuigen: gezichtsvermogen (zien), gehoor (horen), reukzin (ruiken), smaakzin (proeven) en tastzin (voelen).

De therapie vindt plaats in in speciaal ontworpen ruimten en zet onder meer in op aromatherapie, lichteffecten, muziek, het aanraken van materialen met diverse texturen, “snoezelen” …

Sensorische integratie

De aanpak is gebaseerd op de zogenaamde “sensorische integratie“, een proces waarbij informatie in het lichaam en prikkels opgenomen vanuit de buitenwereld op elkaar afgestemd worden.

Denk bijvoorbeeld aan hoe we geur waarnemen. Wat we precies van een geur maken, met andere woorden hoe we een geur beleven, is het resultaat van een complexe reeks processen die plaatvinden in verschillende delen van de hersenen. De orbitofrontale cortex die zich boven de oogkassen bevindt, bijvoorbeeld, staat mee in voor deze complexe verwerking van informatie, met onder meer zogenaamde multimodale sensorische integratie (het “combineren” van informatie afkomstig van meerdere zintuigen) en het bepalen van de waarde die we hechten aan geur (Herrmann et al., 2023).

Helbling en collega’s buigen zich over de volgende onderzoeksvraag: wat zijn de effecten van multisensorische omgevingen/stimulatietherapie, in vergelijking tot geen behandelingen of andere niet-farmacologische therapieën, op het gedrag en een aantal psychologische symptomen bij volwassenen met cognitieve stoornissen (zoals dementie) en/of speciale behoeften (zoals verstandelijke beperkingen).

Helbling selecteert 36 studies die de effecten van MSS/MSE-therapie bij volwassenen onderzoeken op angst, depressie, stemming, gedragsattributen, biomedische parameters, cognitie, motorische vaardigheden, kwaliteit van leven (QoL), pijn en de kwaliteit van het levenseinde.

Meta-analyse van de onderzoeken toonde een significante verbetering voor agitatie, angst, cognitie en depressie.

Meta-analyse van de onderzoeken toonde een significante verbetering voor agitatie, angst, cognitie en depressie. MSS/MSE-therapie toont geen verbetering van depressie en levenskwaliteit (kwaliteit van leven, QoL).

→ Lees verder onder de afbeelding

Het inzetten van geur bij dementie kan rekenen op een groeiende interesse vanuit de onderzoekswereld.

Onderzoek geeft aan dat geur een positief therapeutisch effect kan hebben op zowel de gezondheid als op cognitieve en gedragsveranderingen, met minimale of geen bijwerkingen (D’Andrea et al., 2022).

Een Cochrane review uit 2020 van 13 studies met 708 deelnemers besloot dat een beter studieontwerp en betere rapportage en consistentie van de metingen vereist zijn in toekomstige onderzoek om duidelijke conclusies te kunnen trekken over de werking van geur bij dementie (Ball et al., 2020).

Het verband tussen dementie en een verminderd reukvermogen is intussen duidelijk. Studies tonen aan dat veranderingen in reukzin optreden in het vroege stadium van de ziekte en soms zelfs voordat de patiënt de eerste klinische symptomen vertoont.

Onderzoek toont aan dat geuren herinneringen kunnen oproepen aan persoonlijke ervaringen uit het verleden (het autobiografisch geheugen). Het befaamde “Proust fenomeen” beschrijft het vermogen van geuren om spontaan zeer levendige, emotioneel zeer “tonische” en zeer oude autobiografische herinneringen op te roepen (Chu & Downes, 2000).

Het maakte op slag alle wisselvalligheid onbelangrijk, rampzaligheden onschadelijk, de kortheid van het leven illusoir, op dezelfde manier als waarop de liefde werkt, door mij te vervullen van een kostbare wezenlijkheid: of beter gezegd, die wezenlijkheid was niet in mij, die was ik.

Marcel Proust in De kant van Swann, het eerste deel van Op zoek naar de verloren tijd

Andere studies suggereren dat het reukzintuig gekoppeld kan worden aan het “impliciet geheugen”, dat intact kan blijven bij mensen met dementie. Het impliciet geheugen verwijst naar eerdere ervaringen die op een onbewuste wijze later gedrag beïnvloeden (D’Andrea et al., 2022).

Geurbeleving in de aromatherapie

Het lijkt me hoogtijd dat auteurs en docenten in de aromatherapie, in boeken en opleidingen, het bestaande leesvoer of lesmateriaal uitbreiden met de aromatherapeutische toepassing van geur. Dat hoofdstuk zou in de komende jaren wel eens fenomenaal groter kunnen worden dan alle materiaal tot op heden verzameld.

Je vindt de literatuurlijst onderaan dit artikel.

Foto (c) Fotolia

Dit artikel is auteursrechtelijk beschermd. Contacteer me indien je een uittreksel wenst te gebruiken.