Munt in de aromatherapie

Wie werd in een geurig pepermuntblad veranderd?

Het was de naiade (waternimf) Mentha, die door Proserpina (de Griekse godin Persephone), dochter van Ceres (Demeter), geschaakt door Hades, god van de onderwereld, en sindsdien koningin van de onderwereld, getransformeerd werd in “een geurig pepermuntblad” (Ovidius, 1997, p. 248).

Foto (c) Martin Widenka @ unsplash.com

Munt … hoeft de plant nog een inleiding? Van Aarmunt of Groene munt (Mentha spicata) over Pepermunt (Mentha x piperita) tot Mojitomunt (Mentha × villosa), het Mentha geslacht kent talloze soorten en hybriden. Allen staan ze voor sterk geurende vaste planten die moeilijk op hun plaats te houden zijn.

In de aromatherapie zijn drie essentiële oliën, bekomen door stoomdistillatie van de bovengrondse delen, gebruikelijk: Akkermunt EO (Mentha arvensis), Pepermunt EO (Mentha x piperita) en Bergamotmunt of Citroenmunt EO (Mentha aquatica var. citrata of M. × citrata).

Bergamotmunt of Citroenmunt EO is misschien minder gekend. De essentiële olie wordt bekomen door distillatie van de bovengrondse delen van Mentha aquatica var. citrata of M. × citrata, een winterharde plant. Het aroma is licht en verfrissend, met Citrus (Bergamot-Citroen)- en Lavendelnoten. De alternatieve benamingen Bergamotmunt en Citroenmunt verwijzen naar de concentraties van de monoterpeenester linalylacetaat en de terpeenalcohol linalool, waardoor de olie aanleunt bij de Lavendels, bij Bergamot extract (Citrus bergamia of C. aurantium subsp. bergamia, schil), bij Pomerans EO (Citrus x aurantium of Citrus x aurantium subsp. amara, blad) en bij Scharlei of Muskaatsalie EO (Salvia sclarea, bloeiende top).

Een aantal biochemische bestanddelen vormt een echte aandachttrekker: menthol (terpeenalcohol), menthol (keton) en voor Bergamotmunt linalool (terpeenalcohol ) en zijn ester linalylacetaat (ester). Menthol en menthol beperken de toepassing van Akkermunt EO en Pepermunt EO en sluiten het gebruik ervan volledig uit bij pasgeborenen en bij zwangerschap. Lees verder: Toxiciteit en voorzorgen.

• Akkermunt EO bevat de monoterpeenalcoholen: menthol (32,81%) en isopulegol (1,73%) en de terpeenketonen: menthon (20,85%), isomenthon (9,47%) en piperiton (1,41%) (OF26059).
• Pepermunt EO bevat de monoterpeenalcoholen: menthol (32,85%) en neomenthol (3,65%) en de terpeenketonen: menthon (24,13%), isomenthon (4,15%) en pulegon (0,81%) (OF4258).

Beide laatst genoemde oliën zijn dus gelijkwaardig qua menthol en menthon.

• Bergamotmunt EO bevat de monoterpeenalcoholen: linalool (39,10%) en menthol (2,18%) en de terpeenesters: linalylacetaat (39,85%), nerylacetaat (2,08%) en geranylacetaat (2,99%) (OF1705).

Akkermunt EO en Pepermunt EO

Akkermunt EO en Pepermunt EO worden ingezet bij een reeks indicaties, waarvan ik de voornaamste op een rijtje zet. Wens je je te verdiepen in de brede waaier aan eigenschappen en indicaties, lees dan pp. 377-381 van het Groot handboek geneeskrachtige planten door Geert Verhelst (Verhelst, 2010).

Oraal

De Franse taal heeft een aantal merkwaardige benamingen voor de werking van Mentha essentiële oliën bij inname: eupeptique (waar we een lang Nederlands woord voor hebben: spijsverteringsbevorderend) en stomachique (stomachicum, een middel dat de werking van de maag beïnvloedt).

De olie is dus een digestivum en is tevens ontkrampend door de spasmolytische (krampwerende) werking op het glad spierweefsel van het maag-darmstelsel.

Betekent dit dat je Munt essentiële oliën zorgeloos inneemt? Neen. Drink een muntinfuus en lees verder: Toxiciteit en voorzorgen.

Cutaan

Toegepast op de huid hebben Akkermunt EO en Pepermunt EO een drievoudige werking die dosisafhankelijk is:

• Afkoelend
• Pijnstillend: anti-nociceptief
• Vasodilaterend, bloedvatverwijdend

Deze werking is te wijten aan menthol, een agonist van (activeert) TRPM8, TRPV3, GABA en remmer van TRPA1 (Cortright et al., 2007) (Tani et al., 2010), waardoor Munt essentiële oliën uitwendig toegepast worden als pijnstiller bij spier-, pees- en gewrichtspijnen. Opgelet: door de sterk afkoelende werking is Munt niet inzetbaar bij alle indicaties (die met koude of warmte gepaard gaan), noch als universeel afkoelmiddel bij sport.

Een aantal Muntsoorten biedt tevens een bron van rotundifolone (synoniem piperitenone oxide), waarvan zowel het keton als de epoxide bijdragen tot een antinociceptieve werking door een ontstekingsremmende werking (de Sousa et al., 2014).

Wens je meer te weten over een correcte en veilige toepassing van Munt essentiële oliën bij spier-, pees- en gewrichtspijnen, dan is de opleiding Essentiële oliën bij spier-, pees- en gewrichtspijnen misschien iets voor jou.

Olfactief (inhalatie, verstuiving)

Stimulerend als tonicum

Munt essentiële oliën zijn sterk opwekkend. Sommige auteurs spreken van een “cardiotonicum” (Baudoux, 2010). Pepermunt is EO is de oppeppende klassieker bij een lange nachtelijke autorit.

Bergamotmunt of Citroenmunt EO

Kies Bergamotmunt of Citroenmunt EO voornamelijk voor de kalmerende werking, zowel bij ontspannende massage (op de huid) als bij stress, angst, depressie en slaapstoornissen (via inhalatie en verstuiving). De subtiele muntnoot maakt de olie trouwens onmisbaar bij lichaamsmassage tijdens warme zomerdagen. De lage concentratie aan menthol (2,18%) geeft de olie een verfrissende toon, zonder het ongewenst opwekkend effect met bijhorende toxiciteit van andere mentholhoudende oliën zoals Akkermunt EO en Pepermunt EO.

Kies ook voor Bergamotmunt of Citroenmunt EO indien je een muntaroma wenst in te schakelen bij zwangerschapsmassage. De olie bevat menthol (terpeenalcohol) maar is menthonvrij (keton), zodat de dubbele neurotoxiciteit van het keton niet van toepassing is.

Bij het gebruik van Mentha essentiële oliën gelden een aantal aandachtspunten.

Pepermunt EO en Akkermunt EO bevatten menthol: Tisserand en Young noteren de schadelijke invloed van menthol op de ademhaling van pasgeborenen (Engels: infants) en jonge kinderen (Tisserand & Young, 2014, pp. 592-593). Gebruik geen Pepermunt EO noch Akkermunt EO bij baby’s tot 30 maanden wegens het risico op strottenhoofdkramp (laryngospasme, laryngismus), een kramp van de strottenhoofdspieren waarbij ademnood ontstaat doordat de stembanden de toevoer van lucht afsluiten (Baudoux, 2010, p. 71). Bij uitbreiding geldt hetzelfde voorschrift bij borstvoeding.

De toepassing van Pepermunt EO en Akkermunt EO is uitgesloten bij zwangerschap, via alle toedieningswijzen: beide extracten bevatten menthofuraan en pulegone die een risico op hepatotoxiciteit inhouden.

Sommige auteurs kennen aan het keton menton een risico op neurotoxiciteit toe en sluiten het gebruik van Akkermunt EO en Pepermunt EO uit, via alle toedieningswijzen, bij zwangerschap en borstvoeding (neurotoxiciteit voor de baby en, volgens dezelfde auteurs, remt de moedermelkproductie).

Voor toepassing op de huid stellen Tisserand en Young voor Pepermunt EO een maximale concentratie voorop van 5,4% v/v, gebaseerd op 8% menthofuraan en 3% pulegone (hepatotoxiciteit).

Lees over de risico’s van orale toediening: Lavendel bij depressie

Voor Bergamotmunt of Citroenmunt EO

Huidsensibilisatie

Huidsensibilisatie (allergische contactdermatitis) wordt veroorzaakt door stoffen (huidallergenen) die na huidcontact een allergische reactie veroorzaken.

Een aantal citrusextracten bevat linalool, een allergene geurstof. De EU-cosmeticaverordening 1223/2009 verplicht de vermelding van specifieke allergenen op het etiket van producten die linalool essentiële olie bevatten wanneer ze als cosmetica (niet als voedingssupplementen) op de markt worden gebracht. De verordening waarschuwt voor de mogelijke risico’s van allergische reacties (allergische contactdermatitis) door productetikettering op te leggen voor een reeks stoffen, in verhouding tot hun concentraties in het eindproduct. Cosmetica krijgt de vermelding “linalool” als de concentratie hoger is dan 0,001% in producten die op de huid blijven (leave-on). Verdunning in een dragerolie sluit een mogelijke allergische reactie mogelijk niet uit.

Oxidatie

Door de aanwezigheid van linalool kunnen citrusextracten bij contact met de lucht oxideren en hydroperoxiden vormen, met een verhoogd risico op huidsensibilisatie (allergie). Bewaar je Citrus extracten, na opening, in de ijskast.

Ovidius (2009). Metamorphosen. (d’Hane-Scheltema, M., Vert.) (Druk 2018 ed.). Athenaeum – Polak & van Gennep.

Baudoux, D. (2017). Aromathérapie – 100 huiles essentielles. Malakoff: Dunod.

Daniel N. Cortright, James E. Krause, & Daniel C. Broom (2007). TRP channels and pain. Biochimica et Biophysica Acta (BBA) – Molecular Basis of Disease, 1772(8), 978–988.

Verhelst, G. (2021). Groot handboek geneeskrachtige planten. (10 ed.). Mannavita.

Tisserand, R. & Young, R. (2014) Essential Oil Safety (2 ed.) Elsevier – Churchill Livingstone

Tani, M., Onimaru, H., Ikeda, K., Kawakami, K., & Homma, I. (2010). Menthol inhibits the respiratory rhythm in brainstem preparations of the newborn rats. Neuroreport, 21(17), 1095–1099. https://doi.org/10.1097/WNR.0b013e3283405bad

Foto (c) Martin Widenka, Thúy Lâm @ unsplash.com

Informatie over de samenstelling van extracten op basis van analysefiches van leveranciers: Ladrôme (volgens datum analysefiche); Pranarôm International (volgens de vermelde lotnummers, bijvoorbeeld: OF20610).

Dit artikel is auteursrechtelijk beschermd. Contacteer me indien je een uittreksel wenst te gebruiken.