Aromatherapie bij zwangerschap - deel 1

Foto (c) Drew Hays @ unsplash.com

Als algemene richtlijn lijkt het redelijk te stellen dat je geen essentiële oliën gebruikt zonder advies van een arts, apotheker of aromatoloog bij drie bijzondere levensfasen: zwangerschap, borstvoeding en baby’s jonger dan 3 maanden.

Goed. Wat zegt dan de aromatoloog in jezelf?

Het gebruik van essentiële oliën en andere soorten aromatische extracten tijdens de zwangerschap is mogelijk mits inachtname van specifieke voorzorgen.

Het gebruik van essentiële oliën en andere soorten aromatische extracten tijdens de zwangerschap is mogelijk mits inachtname van specifieke voorzorgen. Gespecialiseerde literatuur stelt verschillende voorzorgen voorop voor de eerste drie maanden van de zwangerschap en voor het vervolg van de draagtijd. Een vereenvoudigde aanpak voor de totale periode van de zwangerschap lijkt me echter aangewezen.

Auteurs van aromatherapeutische literatuur zijn het er niet over eens zijn welke precies de voorzorgen zijn. In zijn boek Huiles essentielles en toute confiance uit 2022 formuleert de Franse ingenieur in de chemie en arts in de geneeskunde Philippe Goëb, vanuit zijn ervaring als arts, mengsels én voorzorgsmaatregelen voor een uitgebreide aantal medische indicaties, waarbij de orale toediening centraal staat. De auteur sluit het gebruik bij zwangerschap (en borstvoeding) expliciet uit (Goëb 2022, p. 110).

In de Franco-Belgische lijn staat Baudoux dan weer gekend voor een aanpak waarbij hij, naast uitgebreide algemene aandachtspunten, tevens specifieke voorzorgen formuleert voor individuele essentiële oliën (zie onder meer: Baudoux 2017, p. 98 en de individuele monografieën). Met volume 5 van zijn Cahiers wijdt hij er zelfs een boek aan: Les cahiers pratiques d’aromathérapie selon l’école française – Volume 5 – Grossesse (Baudoux, 2010).

Ik geef mijn insteek, die aansluit bij de fundamentele keuzes die ik maak inzake voorzorgsprincipes en de vinger die ik aan de pols hou van wetenschappelijk onderzoek:

1/ Toedieningswijzen

2/ Algemene regels

3/ Specifieke extracten

Hoeft het nog gezegd: de volgende toedieningswijzen zijn uitgesloten:

• Auriculair (oor)
• Kompres
• Oraal (inname) en sublinguaal (onder de tong)
• Ovule (vaginaal)
• Suppositoires (rectaal)
• Intraveneuze of intramusculaire weg

De inname van essentiële oliën is dus geen optie bij zwangerschap. De toepassing op de huid (cutaan) en via verstuiving bieden soelaas bij de meeste indicaties.

Dit leidt tot de volgende algemene regels:

• Vermijd langdurige therapeutische behandelingen: gebruik extracten gedurende een korte periode
• Gebruik bij voorkeur extracten in de vorm van afgewerkte producten, verkrijgbaar in de apotheek, waarvan het gebruik bij zwangerschap expliciet is aangegeven door de fabrikant
• Verkies toepassing op de huid, verstuiving of gebruik in het voetbad
• Vermijd pre-natale cutane toepassing op buik, onderrug en borst

Verder vereist een aantal specifieke extracten extra aandacht.

Specifieke terpeenketonen

Essentiële oliën die specifieke terpeenketonen bevatten in belangrijke concentraties (>10%).

Een aantal (niet alle) terpeenketonen is neurotoxisch. Dat betekent dat ze ongewenste tijdelijke of blijvende schade kunnen toebrengen aan het centraal zenuwstelsel (CZS) en/of het perifere zenuwstelsel (PZS).

Sommige terpeenketonen, zoals thujon, pinocamphon, pulegon en kamfer zijn zogenaamde CZS stimuli en kunnen een insult (aanval, Engels: seizure) of een convulsie (stuipen, Engels: convulsion) veroorzaken (Tisserand & Young, 2014, pp. 18, 131-146). Denk bijvoorbeeld aan kamfer in Rozemarijn CT kamfer, Kamferrozemarijn EO (Salvia rosmarinus CT kamfer, bloeiende top) en Lavandin super EO (Lavandula x burnatii clone super, bloeiende top).

Het gebruik van deze kamfer-houdende extracten is uitgesloten bij zwangerschap. Dit stelt je als aromatherapeut voor bijzonder moeilijke keuzes wanneer je de typische lagerugpijn bij zwangerschap wil verlichten.

Het gebruik van deze kamfer-houdende extracten is uitgesloten bij zwangerschap. Dit stelt je als aromatherapeut voor bijzonder moeilijke keuzes wanneer je de typische lagerugpijn bij zwangerschap wil verlichten. Wens je je hierin te verdiepen, welkom op de Zwangerschapsmassage & postnatale massage die ik samen met Herlinde Salaerts geef (3 lesdagen).

Bepaalde Mentha soorten zijn bijvoorbeeld uitgesloten bij zwangerschap wegens het risico op hepatotoxiciteit door de aanwezigheid van menthofuraan en het keton pulegon (en niet, zoals vaak te lezen valt, door het keton menthon). Gebruik Mentha essentiële oliën enkel via cutane, lokale toepassing (dus niet bij lichaamsmassage) met een verdunning van max. 5%**.

** Aanvaardbare Dagelijkse Inname (ADI) omgerekend naar cutaan, gebaseerd op 8% menthofuraan en 3% beta-pulegone, voeding 0.1 mg/kg bw (Tisserand & Young, 2014, pp. 387, 484, 590, 623-626)

Terpeenoxiden

Essentiële oliën die terpeenoxiden bevatten in hoge concentratie; de voornaamste oxide is 1,8-cineool (eucalyptol), aanwezig in grote concentraties in tal van essentiële oliën. Een studie in Epilepsy Research uit 2021 bracht nieuwe antwoorden op de vraag of Eucalyptus essentiële oliën een epilepsieaanval of insult (Engels: seizure) kunnen veroorzaken. Lees hierover: Eucalyptus: vijf top essentiële oliën voor herfst en winter

Specifieke moleculen

Essentiële oliën die een aantal specifieke moleculen bevatten, uit de volgende biochemische “families”:

• terpeenalcoholen,
• aromatische fenolen,
• fenolmethylethers.

Denk bijvoorbeeld aan de geraniol, thujanol, thymol en carvacrol chemotypes van Tijm essentiële oliën; estragol in Exotische basilicum EO en Dragon EO en carvacrol in Oregano, Wilde marjolein (Origanum vulgare, O. compactum).

Bloedverdunnende werking

Essentiële oliën die een bloedverdunnende werking hebben: denk aan de Kanelen, Wintergreen EO en Bergthee EO.

De Wintergreen en Bergthee essentiële oliën zijn trouwens ook om een andere reden uit te sluiten bij zwangerschap. Zie Kader.

In deel 2 van dit Aroma Blog artikel bespreek ik de in de literatuur uitvoerig beschreven toepassingen van essentiële oliën bij vaak voorkomende gezondheidskwalen bij zwangerschap.

Foto (c) Drew Hays @ unsplash.com

Informatie over de samenstelling van extracten op basis van analysefiches van leveranciers: Ladrôme (volgens datum analysefiche); Pranarôm International (volgens de vermelde lotnummers, bijvoorbeeld: OF20610).

Dit artikel is auteursrechtelijk beschermd. Contacteer me indien je een uittreksel wenst te gebruiken.